محقق سازمان زمین شناسی به ارتباط با مشتری اعلام كرد
اثرگذاری فرونشست و برداشت سریع از مخازن نفتی و گازی در ایجاد زمینلرزه های القایی
به گزارش ارتباط با مشتری پژوهش های دهه های اخیر نشان می دهد، پدیده های سطحی همچون فرونشست زمین، آبگیری دریاچه سدها در اطراف گسل های لرزه زا، برداشت سریع نفت و گاز طبیعی از مخازن طبیعی نفتی توان بر هم زدن میدان های تنش برای ایجاد زمینلرزه ها را دارند که نمونه آن زلزله ۲۰۱۱ لورکا اسپانیا با بزرگای ۵.۱ است.
دکتر شهریار سلیمانی آزاد، پژوهشگر لرزه زمین ساخت و متخصص پالئوسایزمولوژی –تکتونیک جنبا سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفتگو با ایسنا، گفت: به صورت کلی، پدیده فرونشست دشت ها در ارتباط با برداشت بیش از اندازه آب های زیرزمینی و بنابراین خالی شدن حفرات و منافذ خاک از آب و در ادامه هم با نشست خاک به علت وزن لایه های خاک رویی و... صورت می پذیرد.
وی افزود: تداوم این امر در خلال چند دهه گذشته با نشست های چند متری در سطح زمین دشت های کشور همراه بوده و هست و از آنجائیکه این پدیده عموما در ارتباط با سفره های آب زیرزمینی در ژرفای چند ده تا چند صد متری سطح زمین است، بنابراین از دیدگاه زمین شناسی پدیده ای سطحی به شمار می آید.
سلیمانی آزاد افزود: از دیدگاه مخاطرات در رابطه با زمینلرزه هم باید از دو منظر به این پدیده نگاه کرد؛ نخست آن که آیا پدیده های سطحی همچون فرونشست زمین به علت برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی می توانند نقشی در ایجاد زمینلرزه ها داشته باشند؟ و دوم اینکه، آیا پدیده فرونشست زمین نقشی در افزایش خطرپذیری لرزه ای مناطق تمرکز جمعیتی و اقتصادی در دشت ها دارد؟
این پژوهشگر لرزه زمین ساخت سازمان زمین شناسی کشور خاطرنشان کرد: در پاسخ به سوال نخست باید به این نکات اشاره کنم که عامل بنیادین رخداد زمینلرزه ها، فعالیت گسل ها و رها شدن به یک باره انرژی جمع شده بر روی آنها است. در واقع، گسل ها شکستگی هایی بسیار بزرگ از ژرفای بسیار زیاد تا محدوده سطح زمین به شمار می آیند.
وی با تکیه بر این که ژرفای گسل های لرزه زا در پوسته زمین معمولاً چند ده کیلومتر است، اظهار نمود: بر پایه پژوهش های دهه های اخیر، پدیده های سطحی همچون فرونشست زمین، آبگیری دریاچه سدها در اطراف گسل های لرزه زا، برداشت سریع نفت و گاز طبیعی از مخازن طبیعی نفتی و... همگی توان بر هم زدن میدان های تنش برای ایجاد زمینلرزه ها را دارند، ولی توانی محدود؛ چون که مقدار انرژی حاصل از شکستن و جابجا شدن بر روی یک گسل لرزه زا و برای ایجاد یک زمینلرزه به واقع بزرگ خیلی بیشتر از نشست ها و گسیختگی های پدیده های سطحی است.
سلیمانی آزاد با اشاره به اینکه منشا رخداد زمینلرزه های بزرگ در ژرفای زمین قرار دارد نه در بخش های سطحی زمین، تصریح کرد: به صورت کلی و بر پایه مستندات علمی، زمینلرزه های در رابطه با پدیده های سطحی و انسان زاد در مجموعه ای به نام زمینلرزه های "القایی" دسته بندی شده اند که معمولاً در ژرفای کمتر و هم با بزرگای کمتر رخ می دهند.
وی تصریح کرد: ولی نکته مهم در این بین شناخت و دانش بسیار محدود بشر در مورد ارتباط این پدیده هاست و ازاین رو برای انجام تفسیرهای بزرگ و مهم باید در گذر زمان اطلاعات علمی کاملتری فراهم گردد.
این متخصص پالئوسایزمولوژی –تکتونیک جنبای سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور بعنوان نمونه به رخداد برخی زمینلرزه های القایی با بزرگای نسبتا قابل توجه مثل زمینلرزه سال ۲۰۱۱ در ناحیه لورکا اسپانیا با بزرگای ۵.۱ اشاره نمود که مسبب ایجاد تلفات محدود هم بود و افزود: این زلزله به فعالیت یک گسل در کناره و در ارتباط با یک فرونشست محلی نسبت داده شده است.
سلیمانی آزاد در پاسخ سوال دوم، افزود: علاوه بر آن، فرونشست زمین در اثر برداشت بی رویه آب از سفره های آب زیرزمینی به مرور می تواند با ترک هایی که در سازه ها و ساختمان های سطح زمین بوجود می آورد آنها را در مقابل رخداد حتی زمینلرزه های نه چندان بزرگ هم صدمه پذیرتر کند و ازاین رو خطرپذیری زمینلرزه را هم در آن ناحیه افزایش دهد؛ چون که ریسک یا خطرپذیری زمینلرزه ها علاوه بر مقدار خطر با صدمه پذیری هم رابطه ای مستقیم دارد.
وی اضافه کرد: با مقایسه دو نقشه فرونشست دشت و مناطق شهرداری تهران به نمونه بارز و معناداری از مسئله یاد شده در بعضی مناطق همچون منطقه ۱۷ میتوان دست یافت. ازاین رو و با عنایت به این که بشر حدودا تنها با کاستن از میزان صدمه پذیری قادر به کم کردن ریسک و خطرپذیری است، اهمیت مبحث یاد شده برای مردم، مسئولین و متخصصان هرچه روشن تر می شود.
به گفته این محقق لرزه زمین ساخت سازمان زمین شناسی با جلوگیری از ایجاد و توسعه پدیده فرونشست در دشت های کشور افزون بر جلوگیری از مرگ آبخوان های زیرزمینی و پدیده هایی همچون سیل های انسانزاد می توانیم از صدمه پذیرتر شدن ساختمان های بنا شده بر روی آنها در مقابله با رخداد زمینلرزه ها در آینده هم جلوگیری نماییم.
سلیمانی آزاد در انتها تصریح کرد: بی گمان این مورد در کنار توجه ویژه به طراحی و ساخت بناهای هرچه مقاوم تر و مقرون به صرفه تر (که هنوز هم متاسفانه بسیار مورد بی مهری کوته نظرانه متولیان ناآگاه و گاها بی وجدان است) می تواند کمک شایان توجهی به ایمنی جامعه و توسعه پایدار کشور عزیزمان ایران کند.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب